Üsküdar Üniversitesi Rektörü-Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan Genç Bürokrat Dergisi’nin özel sayısında kaleme aldı.Türkçemizin bir güzelliğinden söz etmek istiyorum. Dirayetli kelimesinin İngilizcesini araştırdım “Decisive, Authoritarian” gibi kelimelere rastlıyoruz. Kavramsal olarak “Dirayetli” kelimesini karşılamıyor. Dirayetli kelimesi içinde şefkat, özen ve güçlü irade kavramları birlikte var. İngilizcede bunu göremiyoruz. Bu sebeple zihin karışıklığını önlemek için bir güncelleme yapma ihtiyacı hissettim.
Türkiye otoriter bir yapıya gidiyor diyenler için kavramsal ve ölçülebilir bir tanımlama getirmek istiyorum. Ölçümüz bu, herkes elini vicdanına koysun ve mevcut liderliği değerlendirsin
Siyasetin dirayeti, askerin cesareti, yargının adaleti, alimlerin marifeti ile toplumun basireti açılır.
Türkiye toplumu ne yaptığını bilen, danışarak hareket eden, adalet hassasiyeti olan, ülkesi için risk alan dirayetli yöneticileri kolay harcamamalı.
Bir lider seçimle gelip seçimle gidiyorsa, meclisi feshetme yetkisi kendisini de feshetme şartına bağlı ise son sözü milli irade söylüyorsa o sistem diktatör çıkarmaz. Bizim tartışmamız gereken milletten yetkiyi alanların milletin menfaatini adil ve güçlü bir şekilde dağıtabiliyor mu? Eğer dağıtamıyorsa milletin karşısına çıkıp hesap verebiliyor mu? Soruları olmalı.
Sultan Abdülhamid’den 100 yıl sonra sanki tarih tekerrür ediyor. Şefkatli Sultan’a müstebit dendi, aslında o müstebit değil dirayetli idi, görünen istibdat sistemden kaynaklanıyordu, sonradan anlaşıldı.
Bu amaçla konuyu bilimsel olarak ölçmek ve değerlendirmek birçok tartışmayı bitirir diye düşünerek bir ölçek hazırladım. Bu ölçek otoriterliğin sınırlarını belirlemeye, güç kullanımı ve adalet arasında dengeyi bulmaya yönelik öğeleri tanımlamaktadır. Umarım işe yarar.
DİRAYETLİLİĞİ VE DİKTATÖRLÜĞÜ TANIMA ÖLÇEĞİ
Test yönergesi: Kendinizin veya liderinizin dirayetli mi yoksa diktatör mü olduğunu test etmek istiyorsanız soruları dürüstçe cevaplayınız. Maddeleri 5’ten 1’e kadar puanlayınız. Lideriniz, dirayetli/beyaz alana yakın ise 5 puan, belirsiz gri alanda ise 3 puan, diktatör/siyah alana yakınsa 1 puan veriniz.
| DİRAYETLİ OLMAYA UYGUNLUK AÇISINDAN | |
| 1 | Dirayetli lider danışarak hareket eder ve yumuşak güç kullanır. Diktatör sert güç kullanımını sever, danışmanları değil ‘sadık oyuncular’ı tercih eder. |
| 2 | Dirayetli lider kararlıdır, ısrarcıdır, inandığının arkasında durur, yanlışı varsa hatasından döner. Diktatör lider otoriterdir, inatçıdır, geri adım atmaz hatalı olsa da sonuna kadar gider. |
| 3 | Dirayetli lider açıktır, ikna etmeye çalışır, ikna olmazsa sadece tavır koyar, zorba değildir. Diktatör liderin ise gizli gündemi vardır, ikna edemezse baskı uygular, acımaz. |
| 4 | Dirayetli lider adalete ve kurallara saygı odaklıdır, engel olan kuralları etik duyarlılıkla değiştirir. Diktatör lider keyfiliğe yatkındır, güç odaklıdır, kuralları kolayca çiğner. |
| 5 | Dirayetli lider danışmayı sever, futbolda başkasına gol attırır. Diktatör lider emir vermeyi sever, top bende olsun golü ben atayım, der. |
| 6 | Dirayetli lider eleştiriye açık, hesap vermeye hazırdır. Diktatör lider tek sesliliği yüceltir, hesap vermeyi hiç istemez. |
| 7 | Dirayetli lider dürüst, açık ve şeffaftır, takım lideridir. Diktatör lider çok az kişiye güvenir, fazla konuşmaz, tek adamdır. |
| 8 | Dirayetli lider eleştiriye açıktır, hesap vermekten rahatsız olmaz. Diktatör lider eleştiriye kapalıdır, hesap vermekten kaçınır. |
| 9 | Dirayetli lider her şeye evet diyenleri, kendisini övenleri sevmez. Diktatör lider şahsını övenlerin önünü açar, en sevdiği söz “peki efendim”dir. |
| 10 | Dirayetli lider şahsını değil davasını yüceltir. Diktatör lider davası ile şahsını özdeş görür. |
| 11 | Dirayetli lider kriz anında hesaplanabilir risk alır. Diktatör lider ölçüsüz risk alır. |
| 12 | Dirayetli lider orkestra şefi gibidir, ideolojik çoğulculuğu savunur. Diktatör lider tek seslilik ister, totaliterdir, kendi ideolojisini dayatır. |
| 13 | Dirayetli lider dostunu düşmanını karıştırmaz. Diktatör lider her eleştireni düşman görür. |
| 14 | Dirayetli lider ölçü olarak çözüm peşinde koşanla menfaat peşinde olanı ayırır, çıkarı için yaklaşanları kayırmaz. Diktatör lider için tek ölçü onun desteklenmesidir. |
| 15 | Dirayetli lider para gibi kaynakların kullanımında sonuç ve hedef odaklı değil, ilke odaklı karar verir. Diktatörün tek ilkesi başarıdır, adil kaynak kullanımını önemsemez. |
| 16 | Dirayetli lider yenilgiyi kabul eder, gerekirse özür diler. Diktatör lider yenilgi ihtimalinde kuralları zorla değiştirmeye çalışır veya kaçar yahut bunalıma girer. |
| 17 | Dirayetli lider mikro iktidar alanı olan evinde farklı, makro iktidar alanı olan kurumunda farklı davranış göstermez doğaldır. Diktatör lider çıkarına göre otoriter görünümünü değiştirir. |
| 18 | Dirayetli lider övgü ve ödülü daha çok kullanır. Diktatör lider cezayı daha çok kullanır. |
| 19 | Dirayetli lider uzun vadeli ve stratejik düşünür. Diktatör lider daha çok kısa vadeli ve operasyonel düşünür. |
| 20 | Dirayetli lider insanları harekete geçirmek için fedakârlık, muhabbet gibi olumlu duyguları kullanır. Diktatör lider korkutma ve sindirme gibi olumsuz duyguları kullanır. |
Liderliğini ölçtüğüm kişi
Kesinlikle dirayetliye uyar: 5 puan
Kısmen dirayetliye uyar: 4 puan
Tam ikisinin ortasında: 3 puan
Kısmen diktatöre uyar: 2 puan
Kesinlikle diktatöre uyar: 1 puan
20-35 puan ileri diktatör kişilik.
36-50 puan kısmi diktatör kişilik.
50-65 riskli grup, her an diktatör tanısı alır.
66-80 oldukça dirayetli kişilik.
80-100 kesinlikle dirayetli kişilik.
Genç Bürokrat Dergisi/Sayı:38 Nisan 2017
Okunma : 9411
İlgili
13 Eylül 2021
"Psikiyatrist" içerisinde
23 Nisan 2022
"Kişisel Haberler" içerisinde
