Prof. Dr. Nevzat Tarhan ve Dr. Serdar Nuhoğlu bağımlılığa dair her şeyi Sağlık Düşüncesi Dergisi'ne anlattı.
Üsküdar Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Nevzat Tarhan ve NPİSTANBUL İstanbul Hastanesi Psikiyatri uzmanı Serdar Nuhoğlu, bağımlılığın tarihini, ne olduğunu, hangi alanlarda kişiye etkisi altına aldığını ve tedavi yöntemlerini Sağlık Düşüncesi Dergisine anlattı.
Dünden bugüne bağımlılığa bakış açısı ve yaklaşımında bir değişiklik varmı?
Alkol ve diğer uyuşturucu/uyarıcı maddelerin kullanımı insanlık tarihi kadar eski olmakla birlikte bilimsel olarak bağımlılığın ele alınması 19. yüzyılın sonlarına doğru olmuştur. Bir halk sağlığı uzmanı olan Magnus Huss tarafından "alkolizm" teriminin 1849 yılında ilk kez kullanılması sonrasında alkolizm bir hastalık olarak kabul edildi. 20. yüzyılın başlarında bağımlılığın ahlaki ve iradi bir sorun olduğu kabul edilmişti. Toplumun uyuşturucu/uyarıcı madde kullanımına gösterdiğ
i tepki bu bakış açısı doğrultusunda şekillenmişti. Dolayısıyla tedavi yaklaşımında da cezai yaptırımlar ön plandaydı. Neyse ki beyinle alakalı modern keşifler, madde bağımlılığı ile ilgili anlayışı kökten değiştirdi ve problemi daha etkin bir biçimde ele almamıza izin verdi.
Hastanenizde bağımlılıkla ilgili özel odalar yaptırdığınız ifade edildi. Bu çalışmanızı anlatabilir misiniz?
Son yıllarda Türkiye'de alkol ve uyuşturucu/uyarıcı madde kullanım oranları hızla arttığı ve bu maddelere başlama yaşının gittikçe düştüğünü görmekteyiz. Uyuşturucu/uyarıcı madde kullanımındaki bu artış aileleri her geçen gün daha fazla tedirgin etmektedir.
Türkiye genelinde 20 AMATEM bulunmaktadır. Fakat pesronel sayısı ve fiziki şartları yeterli olmadığı görülmektedir. Türkiye'nin ilk özel nöropsikiyatri hastanesi olan NPISTANBUL hastanesi bünyesinde bu sebeple AMATEM birimi oluşturulmuştur. Özel hastanenin konforu ile AMATEM'in güvenliğini bir uyum içinde bir araya getirilen hastanemizin odalarında bütün ayrıntılar titizlikle ele alınmış ve düşünülmüştür. 24 saat kesintisiz kapalı devre kamera sistemi ile takip, kırılmaz camlar ve belli bir ağırlıktan sonra kopan duş başlıkları güvenlik amacı ile alınan tedbirlerin sadece birkaç örneği. Öte yandan her odada televizyon, banyo, duş ve tuvaletin varlığı, odaların tek kişilik olması, yatakların tam ortopedik olması konfora verilen önemi vurgulamak için ilk akla gelen örneklerden sadece birkaçıdır.
Özel eğitim alan hemşire ve bağımlılık konusunda deneyimli psikiyatristlerin görev aldıkları bu serviste sürekli kurum içi eğitimlerle bilgi ve deneyim paylaşımı olmaktadır.
Merkezinize gelen başvurular hakkında bilgi verebilir misiniz? (Hangi yaş gruplarından, hangi illerden vb.)
2006 yılında açılan hastanemize başvuran hastaların büyük bir kısmı Türkiye'nin dört bir yanından standart tedaviden yanıt alamayan, kronikleşmiş hastalardan oluşmaktadır. Özellikle son yıllarda daha sık olmak üzere yurtdışında yaşayan gürbetçilerin de tedavi için tercih ettikleri bir merkez haline geldik. 7. ECNS/ISNIP konferansına evsahipliğimiz sırasında merkezimizi gezen yurtdışından gelen uzmanlar tedavi için Avrupa ve ABD'den hasta yönlendirmeye başlamıştır.
Son yıllarda bağımlılık gelişme yaşının düşmesi, toplumun bu konuda bilinçlendirilmesi, umut vaadeden tedavi yöntemlerin gelişmesi ve başarı ile uygulanması sonucu merkezimize başvuran hastalarımızın yaşları da gittikçe düşmekte. Son yıllarda madde bağımlılığı veya kötüye kullanımı tanıları ile yatan ergenlerin sayısı artmıştır.
Sigara kısıtlamasının başladığı 2009'dan itibaren merkezinize yapılan başvurularda bir azalma yaşandı mı?
Sigara kısıtlamasının başladığı 2009 yılı itibarı ile hastanemize yapılan başvurularda azalmanın aksine artış oldu. Özellikle sigarayı bırakmak için başvuran hastalarımızın sayısı artmıştır. Sigara bırakmak için başvuran hastalarımız Sigara Bırakma Birimi'ne yönlendirilmektedir. Sigara Bırakma Birimi psikiyatri uzmanı, uzman psikolog ve dahiliye uzmanından oluşmaktadır. Psikiaytrik taramalar, muayene ve gerektiğinde konsültasyonlar tamamlandıktan sonra ilgili psikolog tarafından 14 seanslık yapılandırılmış psikoterapi programına başlanır. Bu program Marlatt ve Gordon tarafından geliştirilen nüks önleme terapisini içermektedir. On dört seanslık yapıalndırılmış psikoterapinin ardından danışanlarımız 1., 3., 5., ve 9. aylarda psikiyatri uzmanı veya psikolog tarafından telefon ile aranarak programın etkinliğini değerlendirmektedir.
Sanal bağımlılık nedir?
Sanal alıştırıcı olan bilgisayarın ve internet ortamının fizyolojik bağımlılık yaptığı bugün artık kesin bilgi olmuştur. İnternet/bilgisayar bağımlılığı, olağan bağımlılık kriterlerini karşılayacak şekilde, bilgisayar ile ve sunduğu görüntülerle yoğun bir biçimde meşgul olma olarak tanımlanır. Diğer madde bağımlılıklarında da olduğu gibi burada esas işlevselliğin etkilenmiş olmasıdır. Etkinliğe giderek daha fazla zaman harcanır ve kişinin yaşamının odak noktası haline gelir. Zaman içinde tolerans gelişir. Her ne kadar bilgisayar ve internet kullanımı bir dış kaynaklı kimyasal maddenin yol açtığı bilinç değişikliği ile ilişkilendirilmese de cinsel uyarım, kumar ve oyunlarda olduğu gibi, etkinlikle ilişkili endojen kimyasallardan kaynaklanana bir bilinç değişikliği hali söz konusudur.
Sanal bağımlılığın yaygınlığı ve belirtileri nelerdir?
nternet bağımlılığı konusunda araştırmaları ile bilinen Young'ın onüç binden fazla örneklemle yaptığı bir çalışmada bağımlılık oranının %3. 5 olduğu tespit edilmiştir. Yine bu çalışmanın sonucunda, internet bağımlılarının stres altındayken gerçeklerden kaçıp internete girmeyi tercih ettikleri, daha fazla yalnızlık, depresif duygu durumu , kişilerarası ilişkilerde daha savunmasız olduklarını ve kompulsivite bildirdikleri tespit edilmiştir. Sanal bağımlılığını tespit etmek için çeşitli semptom listeleri geliştirilmiş, fakat hepsinde ortak olan internette aşırı zaman geçirilmesi, internet yokluğunda kendini mutsuz hissetme ve sonuç olarak işlevsellikte bozulma sayılabilir. Bunların dışında ayrıca kullanım süresini kontrol etmede güçlük, kullanımı azaltma girişimlerinde kendini huzursuz ve irritable hissetme, kullanım süreleri ile ilgili başkalarına yalan söyleme, internet yüzünden önemli ilişki, iş veya fırsatları tehlikeye atma veya kaybetme riskini göze alma da sanal bağımlılığın belirtileri olarak görülmektedir. Sosyal ağ bağımlılığı, bilgisayar oyun bağımlılığı, siberseks ve kumar bağımlılığı sanal bağımlılığın altbaşlıkları olup önümüzdeki yıllarda kendisinden daha çok söz ettireceğine benziyor.
Size gelen hastalara ne şekilde bir tedavi uyguluyorsunuz? Hastalar merkezinizden ne şekilde ayrılıyorlar?Bağımlılıktan kurtulabiliyorlar mı?
Madde bağımlılığı nedeni ile merkezimize başvuran hastaların öncelikle ayrıntılı anamnezi alınmaktadır. Eğer ayaktan tedavi birçok kez başarısızlıkla sonuçlanmış ise, hastanın öyküsünde deliryum tremens veya hastanede yatırılarak tedavi görmeyi gerektirecek diğer yaşamı tehdit eden yoksunluk durumları var ise, hastanın kendisine ve veya etrafındakilere zarar verme riski taşıyor ise, aynı anda başka madde kullanım öyküsü varsa hasta yatarak tedaviye alınıyor. Hastanede kaldığı süre içerisinde hastanın detoksifikasyon tedavisi tamamlanıyor ve nüks önleme terapileri başlanıyor ve bağımlılık eğitimi veriliyor. Nüks önleme terapilerinde yaşam stili, yüksek riskli durumlar, başa çıkma becerileri ve nüksle ilgili inançlar olmak üzere dört alan ele alınmaktadır. Buna göre bu terapide hedeflenen maddeye maruz kalmayı azaltma, içki içmemeye yönelik motivasyonun arttırılması, durum ve ortam açısından kendi kendini kontrol etme, olumsuz duyguların ve madde alma isteklerini farkına varıp onlarla başetmeyi ve olası nüksü başlatabilecek düşünceleri saptayıp kriz planını geliştirebilmektir.
Bu süreçte hasta yakınları da bağımlılık konusunda bilinçlendiriliyor, taburcu olduktan sonra hastalarına karşı nasıl bir tutum sergilemesi gerektiği konusunda bilgilendiriliyor, gerektiğinde aile-eş terapileri yapılıyor. Hasta taburcu olduğunda hem kendisi hem de ailesi bağımlılık konusunda bilinçlenmiş, olası nüks risklerine karşı başetme yöntemlerini geliştirmiş, varsa aile içi iletişim sorunları çözümlenmiş bir şekilde taburcu olmaktadır. Tüm bunlara rağmen bağımlılığın olmazsa olmazı nüksler sık görülmekte. Bağımlılığı nüksetmiş hasta ve yakınları daha önceki deneyimlerinden yola çıkarak daha erken tarafımıza başvurmakta ve erken tedbirler almaktadırlar.
Bağımlılıkla mücadele noktasında ne gibi çalışmalar yaptınız/yapıyorsunuz?
Bağımlılık ile mücadele konusunda topluma yararlı birçok faaliyetlerimiz bulunmakta. Bunlardan en önemlisi toplumun bilinçlenmesi, bilgilenmesi ve bağımlılığın önlenmesi için yapılan TV programlarıdır. Yine hasta yakınlarına yönelik eğitim programlarımız devam etmektedir. Sivil toplum kuruluşları ve yerel yönetimlerle ortak seminer, panel ve toplantılar düzenlenmektedir.
Size gelen hastaların pek çoğunun enteresan bağımlılık hikayeleri olmalı. Bunlardan bir kaçını bizimle paylaşabilir misiniz?
Bağımlılığı olan hastalar ile ilgilenmek, onları tedavi etmek ve takibini üstlenmek sabır, cesaret ve bu konuda ciddi bir mesleki birikim gerektirir. Çünkü bağımlılığı olan hastalarımız gerek kişilik özellikleri, gerek madde kullanımına bağlı öngörülmesi güç davranışlar sergileyebiliyorlar. Yeri gelmişken yaşanmış bir örneği sizinle paylaşmak istiyorum. Daha önce kurumumuzda madde bağımlılığı tanısı ile yatarak tedavi eden hastamız bizi telefonla arayarak ambulans ile almamızı istedi. Hastanın yanına varıldığında etrafında polisl memurları var ama, elinde sopa ve yanına kimseyi yaklaştırmıyor. Alınan bilgiye göre aile başka bir ambulans ile hastamızı aldırmaya çalışmış, hasta "Siz kim oluyorsunuz da beni almaya çalışıyorsunuz? Alabiliyorsanız gelin alın" diyerek onları kovalamış. Hasta sağlık memurları ve doktorumuzun kimliklerini inceledikten sonra herhangi bir sorun çıkartmadan hastanemize tedavi için getirildi.
SAĞLIK DÜŞÜNCESİ DERGİSİ
Okunma : 7870
İlgili
30 Temmuz 2022
"Kişisel Haberler" içerisinde
